ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ, TIPS, ΚΟΛΠΑ ΚΛΠ
1. Επιλέξτε να δημιουργήσετε μια κινηματογραφική ιστορία που αξίζει να ειπωθεί (μην επιλέγετε ένα χιλιοειπωμένο θέμα)
2. Τηρήστε τον κανόνα της «οικονομίας». Μη γυρίζετε ατέλειωτα πλάνα που μετά θα κόψετε… Φτιάξτε την ταινία όσο γίνεται πιο μικρή.
3. Οι «ηθοποιοί» σας είναι ερασιτέχνες. Συζητήστε για τους ρόλους που θα υποδυθούν και μπείτε στη διαδικασία να βρείτε τι ταιριάζει σε ποιον. Μην αφήσετε τα παιδιά να επιλέξουν μόνα τους ρόλους.
4. Σημαντικό κομμάτι της επιτυχίας της ταινίας σας είναι ο ήχος της. Να θυμάστε ότι μια απλή κάμερα και μια σχολική τάξη είναι σίγουρος κανόνας αποτυχίας. Επίσης πλάνα στο προαύλιο του σχολείου με όλο το σχολείο έξω ή σε έναν πολύβουο δρόμο είναι δεύτερος κανόνας αποτυχίας. Χιλιάδες άλλοι ήχοι θα αποτυπωθούν εκτός από αυτούς που εσείς θέλετε. Στο εσωτερικό μιας σχολικής τάξης –και εφόσον δεν έχετε ειδικά μικρόφωνα- η κάμερα πρέπει να είναι κοντά στους ομιλούντες ηθοποιούς. Πάρτε σύντομα πλάνα βάζοντας τους ηθοποιούς να μιλήσουν στους χώρους όπου θα γίνουν οι λήψεις, ελέγξτε τα και αν τα εγκρίνετε, προχωρήστε.
5. Ο φωτισμός είναι ένα άλλο σημαντικό στοιχείο. Ο φυσικός φωτισμός των σχολικών τάξεων δεν επαρκεί (εκτός από τις εποχές του έτους με μεγάλη ηλιοφάνεια). Αν δεν μπορείτε να έχετε προσθήκη φωτισμού (ένας ειδικός προβολέας), κάντε τις λήψεις σε χώρους με άφθονο φωτισμό. Κάντε μια δοκιμή. Πάρτε σύντομα πλάνα από τους χώρους που θα γυρίσετε τις σκηνές σας, δείτε τα πλάνα και εφόσον τα εγκρίνετε, προχωρήστε στις λήψεις.
6. Διορθώστε ό,τι μπορείτε στο γύρισμα. Μην αφήνετε για το μοντάζ τις διορθώσεις. Αν μια σκηνή δεν σας άρεσε, ξαναγυρίστε την (συχνά κάνουμε το εξής: κρατάμε τη μισή σκηνή που ήταν καλή, και γυρίζουμε την υπόλοιπη ξανά. Στο μοντάζ είναι δύσκολο αυτό να μην φανεί. Εκτός αυτού ο θεατής δεν μπορεί να καταλάβει την αιτία του «κοψίματος». Να θυμάστε ότι επιθυμητό είναι να υπάρχουν «κοψίματα» μόνο εκεί που η υπόθεση του έργου το δικαιολογεί και όχι όπου εμείς κάναμε κάποιο λάθος).
7. Μην κάνετε συχνή χρήση του zoom. Οι συνήθεις κάμερες που έχουμε στα σχολεία δεν έχουν ικανοποιητικές αποδόσεις. Καλύτερα να μετακινούμε την κάμερα προς το αντικείμενο ή τους ηθοποιούς.
8. Χρησιμοποιήστε οπωσδήποτε έναν τρίποδα. Όσο σταθερό και να είναι το χέρι του εικονολήπτη, είναι συχνό φαινόμενο οι κραδασμοί που κουράζουν τον θεατή.
9. Αποφύγετε τις νυχτερινές λήψεις (απαιτούν ειδικές συνθήκες και έξτρα εξοπλισμό για ικανοποιητικό αποτέλεσμα).
10. Αν έχετε να γυρίσετε μια μεγάλη σκηνή (π.χ. έναν διάλογο 3,4 λεπτών), είναι σχεδόν αδύνατον να μην γίνει κάποιο λάθος. Κομματιάστε τη σκηνή σε 2,3 πλάνα και γυρίστε τα ξεχωριστά. Να θυμάστε: όταν ξεκινάτε ένα γύρισμα (π.χ. τον διάλογο δύο παιδιών) και κάνουμε κόψιμο, στο επόμενο πλάνο (για να μην μπερδευτεί ο θεατής) δεν πρέπει να έχει αλλάξει η θέση της κάμερας και των ηθοποιών (γι’ αυτό βάζουμε και χαρτοταινίες στο δάπεδο για να σημαδέψουμε τις θέσεις όλων).
11. Ξεκινήστε με το γενικό σενάριο του έργου σας, ολοκληρώστε το και μετά κομματιάστε το σενάριό σας σε σκηνές.
12. Επιλέξτε με προσοχή τη μουσική επένδυση του έργου σας. Μπορεί να αναδείξει το μήνυμά σας ή να καταστρέψει το τελικό προϊόν. Αν καταφέρετε να συνεργαστείτε με τον/την μουσικό του σχολείου, το ιδανικό θα ήταν να φτιάξετε τη δική σας μουσική…
13. Μια σκηνή δε χρειάζεται να ολοκληρωθεί σε έναν χώρο. Ένας ηθοποιός για παράδειγμα περπατά δίπλα στην είσοδο της Περιφερειακής ενότητας Σερρών. Η κάμερα κάνει κοντινό όταν ο ηθοποιός φτάνει σε ένα «ουδέτερο» σημείο (π.χ. ένας μπεζ τοίχος). Εκεί η μαγνητοσκόπηση μπορεί να σταματήσει και να συνεχιστεί μακριά από την όψη της Περιφερειακής Ενότητας, σε έναν άλλο μπεζ τοίχο σε περιοχή που μας βολεύει και δεν θα έχουμε οχλήσεις.
14. Τα 9/10 του χρόνου σας θα τα αφιερώσετε στην προετοιμασία των σκηνών και μόλις το 1/10 στο γύρισμα. Όσο πιο πολύ χρόνο αφιερώσετε στην προετοιμασία, τόσο πιο εύκολο και γρήγορο και κυρίως καλό θα είναι το γύρισμα.
15. Η καλή προετοιμασία σημαίνει:
-έχω επισκεφτεί τους χώρους των γυρισμάτων και έχω κάνει δοκιμαστικές λήψεις (για να ελέγξω φωτισμό και ήχο)
-αφού έχω κομματιάσει το σενάριό μου σε σκηνές και τις σκηνές σε πλάνα, αποφασίζω για κάθε πλάνο: πού θα γυριστεί, πότε, τι θα χρειαστεί να έχω μαζί μου, τι ρούχα θα φορούν οι ηθοποιοί, ποιοι θα είναι οι ηθοποιοί, πόση χρονική διάρκεια θα έχει το πλάνο (περίπου), τι ακριβώς θα γίνει (αυτό σημαίνει ότι έχουν γίνει οι πρόβες)
16. Συζητήστε για το ύφος της ταινίας σας. Θα υπάρχει χρώμα; Θα είναι φωτεινή ή σκοτεινή; Το μήνυμά της θα είναι εμφανές; Θα κυριαρχεί το κείμενο, ο λόγος; Θα είναι αισιόδοξη ή «μαύρη»; Θα είναι αργή ή γρήγορη;
17. Επειδή είναι αδύνατον να κατασκευάσετε … ράγες όπου σε ειδικό βαγονέτο θα κινείται η κάμερά σας (πολύ εντυπωσιακή μια τέτοια λήψη) ή γερανό με τη βοήθεια του οποίου η κάμερα θα «πετάει»… βρείτε πρακτικούς τρόπους. Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε μια καρέκλα γραφείου του σχολείου που έχει ρόδες και να βάλετε πάνω σ’ αυτήν τον τρίποδα (που έχετε πριν κοντύνει) με την κάμερά σας ή για παράδειγμα να χρησιμοποιήσετε σκοινί ή άλλα μέσα για να κάνετε λήψεις από ψηλά…
18. Για να δείχνει ένας ηθοποιός ιδρωμένος, απλώστε μπόλικη βαζελίνη στο μέτωπό του και στη συνέχεια ψεκάστε με ένα ψεκαστηράκι (δοκιμάστε πρώτα στο χέρι σας και μην ξεχάσετε να μην αφήσετε με τις ώρες τον ηθοποιό σας βουτηγμένο στη βαζελίνη).
19. Κρατήστε τα λάθη και τις σκηνές που τελικά δε θα χρειαστείτε. Τα παιδιά τρελαίνονται για το making off και συχνά στο τέλος των ταινιών προβάλλονται οι λάθος σκηνές που είναι συνήθως αστείες αλλά ταυτόχρονα δείχνουν και το μέγεθος της προσπάθειάς σας.
20. Τραβήξτε φωτογραφίες από τα γυρίσματά σας. Μπορεί να σας χρειαστούν αργότερα.
21. Υπολογίστε τη συνολική διάρκεια της ταινίας (στις πρόβες, κάνοντας ανάγνωση των κειμένων) κλπ
22. Για να μη χάνετε χρόνο στις μετακινήσεις, επιλέξτε χώρους για τα γυρίσματά σας που βρίσκονται κοντά στο σχολείο.
23. Καλό είναι την ευθύνη της ομάδας να την έχει κάποιος εκπαιδευτικός καθώς θα απαιτηθούν ενέργειες (πιθανές άδειες, συνεννοήσεις με γονείς, με γείτονες, με εκπαιδευτικές αρχές κλπ) που θα μπορέσει να διεκπεραιώσει καλύτερα.
24. Να θυμάστε ότι στον εξοπλισμό σας καλό είναι να συμπεριλαμβάνεται: κάμερα με είσοδο για εξωτερικό μικρόφωνο και έξοδο για ακουστικά, εξωτερικό μικρόφωνο, ακουστικά, κάρτες μνήμης, φορτισμένη μπαταρία για την κάμερα, τροφοδοτικό ρεύματος, προέκταση ρεύματος τουλάχιστον 10 μέτρων, τρίποδα. Αυτό δε σημαίνει ότι δεν μπορεί να δημιουργηθεί μια ταινία χωρίς αυτόν τον εξοπλισμό, αλλά η ύπαρξή του διευκολύνει.
25. Πριν από το γύρισμα διαλέξτε τρεις «λέξεις-κλειδιά» που συνοψίζουν το φιλμ σας. Γράψτε τις κάπου και βεβαιωθείτε ότι σε κάθε σας λήψη αυτές οι λέξεις περιέχονται και φαίνονται (περιοδικό digital video).
26. Να είστε προετοιμασμένοι πως τουλάχιστον 30% των στοιχείων που προγραμματίσατε (και αφορούν τον χώρο, χρόνο, διαλόγους κλπ) θα χρειαστεί να τροποποιηθούν εξαιτίας απρόοπτων εμποδίων ή νέων ιδεών (περιοδικό digital video).
27. Για να μην έχουμε απρόοπτα στο μοντάζ χρειαζόμαστε τουλάχιστον 5 δευτερόλεπτα μη χρήσιμης διάρκειας πριν ξεκινήσει η χρήσιμη λήψη (δηλαδή 5΄΄ αφού ξεκινήσει η κάμερα να μαγνητοσκοπεί ξεκινάει η πραγματική δράση). Το ίδιο συμβαίνει και με το τέλος. Δεν πατάμε STOP στην κάμερα μόλις ολοκληρωθεί η πραγματική δράση, αλλά μαγνητοσκοπούμε τουλάχιστον 5 δευτερόλεπτα επιπλέον.
28. Χρήσιμο επίσης θα ήταν σε κάθε χώρο που μαγνητοσκοπούμε μια σκηνή ή ένα πλάνο, να μαγνητοσκοπούμε και μικρής διάρκειας «σφήνες», πλάνα δηλαδή που πιθανόν να χρειαστούμε στο μοντάζ (π.χ. βουβό κοντινό ενός «ηθοποιού» που ακούει την ώρα που κάποιος άλλος «ηθοποιός» μιλάει).
29. Πολλές φορές μια εκπληκτική σκηνή (όπου οι μαθητές ηθοποιοί απέδωσαν πολύ ικανοποιητικά τους ρόλους τους) καταστρέφεται από φωνές ενθουσιασμού όσων βρίσκονται πίσω από την κάμερα. Προσοχή στις ηχητικές παρεμβολές. Συχνά επίσης μια σκηνή καταστρέφεται γιατί ο «ηθοποιός» μόλις σταματήσει η λήψη, κοιτάει την κάμερα ή το συνεργείο στερώντας έτσι από τη σκηνή την «ανάσα» των λίγων δευτερολέπτων που είπαμε παραπάνω.
30. Οι κανόνες στον κινηματογράφο είναι χρήσιμοι, αλλά υπάρχουν για να … παραβιάζονται. Πολλές μαθητικές ομάδες δημιούργησαν εκπληκτικές ταινίες στις οποίες δεν τήρησαν τα περισσότερα από τα παραπάνω, είχαν όμως πολύ κέφι και μεράκι. ΑΥΤΟ ΔΕ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΟΤΙ ΟΙ ΥΠΟΔΕΙΞΕΙΣ ΠΟΥ ΠΡΟΗΓΗΘΗΚΑΝ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΧΡΗΣΙΜΕΣ. ΕΙΝΑΙ ΣΙΓΟΥΡΟ ΟΤΙ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΕΣ ΤΑΙΝΙΕΣ ΘΑ ΗΤΑΝ ΚΑΛΥΤΕΡΕΣ ΑΝ ΛΑΜΒΑΝΟΝΤΑΝ ΥΠΟΨΗ ΠΟΛΛΑ ΑΠΟ ΑΥΤΑ….
2. Τηρήστε τον κανόνα της «οικονομίας». Μη γυρίζετε ατέλειωτα πλάνα που μετά θα κόψετε… Φτιάξτε την ταινία όσο γίνεται πιο μικρή.
3. Οι «ηθοποιοί» σας είναι ερασιτέχνες. Συζητήστε για τους ρόλους που θα υποδυθούν και μπείτε στη διαδικασία να βρείτε τι ταιριάζει σε ποιον. Μην αφήσετε τα παιδιά να επιλέξουν μόνα τους ρόλους.
4. Σημαντικό κομμάτι της επιτυχίας της ταινίας σας είναι ο ήχος της. Να θυμάστε ότι μια απλή κάμερα και μια σχολική τάξη είναι σίγουρος κανόνας αποτυχίας. Επίσης πλάνα στο προαύλιο του σχολείου με όλο το σχολείο έξω ή σε έναν πολύβουο δρόμο είναι δεύτερος κανόνας αποτυχίας. Χιλιάδες άλλοι ήχοι θα αποτυπωθούν εκτός από αυτούς που εσείς θέλετε. Στο εσωτερικό μιας σχολικής τάξης –και εφόσον δεν έχετε ειδικά μικρόφωνα- η κάμερα πρέπει να είναι κοντά στους ομιλούντες ηθοποιούς. Πάρτε σύντομα πλάνα βάζοντας τους ηθοποιούς να μιλήσουν στους χώρους όπου θα γίνουν οι λήψεις, ελέγξτε τα και αν τα εγκρίνετε, προχωρήστε.
5. Ο φωτισμός είναι ένα άλλο σημαντικό στοιχείο. Ο φυσικός φωτισμός των σχολικών τάξεων δεν επαρκεί (εκτός από τις εποχές του έτους με μεγάλη ηλιοφάνεια). Αν δεν μπορείτε να έχετε προσθήκη φωτισμού (ένας ειδικός προβολέας), κάντε τις λήψεις σε χώρους με άφθονο φωτισμό. Κάντε μια δοκιμή. Πάρτε σύντομα πλάνα από τους χώρους που θα γυρίσετε τις σκηνές σας, δείτε τα πλάνα και εφόσον τα εγκρίνετε, προχωρήστε στις λήψεις.
6. Διορθώστε ό,τι μπορείτε στο γύρισμα. Μην αφήνετε για το μοντάζ τις διορθώσεις. Αν μια σκηνή δεν σας άρεσε, ξαναγυρίστε την (συχνά κάνουμε το εξής: κρατάμε τη μισή σκηνή που ήταν καλή, και γυρίζουμε την υπόλοιπη ξανά. Στο μοντάζ είναι δύσκολο αυτό να μην φανεί. Εκτός αυτού ο θεατής δεν μπορεί να καταλάβει την αιτία του «κοψίματος». Να θυμάστε ότι επιθυμητό είναι να υπάρχουν «κοψίματα» μόνο εκεί που η υπόθεση του έργου το δικαιολογεί και όχι όπου εμείς κάναμε κάποιο λάθος).
7. Μην κάνετε συχνή χρήση του zoom. Οι συνήθεις κάμερες που έχουμε στα σχολεία δεν έχουν ικανοποιητικές αποδόσεις. Καλύτερα να μετακινούμε την κάμερα προς το αντικείμενο ή τους ηθοποιούς.
8. Χρησιμοποιήστε οπωσδήποτε έναν τρίποδα. Όσο σταθερό και να είναι το χέρι του εικονολήπτη, είναι συχνό φαινόμενο οι κραδασμοί που κουράζουν τον θεατή.
9. Αποφύγετε τις νυχτερινές λήψεις (απαιτούν ειδικές συνθήκες και έξτρα εξοπλισμό για ικανοποιητικό αποτέλεσμα).
10. Αν έχετε να γυρίσετε μια μεγάλη σκηνή (π.χ. έναν διάλογο 3,4 λεπτών), είναι σχεδόν αδύνατον να μην γίνει κάποιο λάθος. Κομματιάστε τη σκηνή σε 2,3 πλάνα και γυρίστε τα ξεχωριστά. Να θυμάστε: όταν ξεκινάτε ένα γύρισμα (π.χ. τον διάλογο δύο παιδιών) και κάνουμε κόψιμο, στο επόμενο πλάνο (για να μην μπερδευτεί ο θεατής) δεν πρέπει να έχει αλλάξει η θέση της κάμερας και των ηθοποιών (γι’ αυτό βάζουμε και χαρτοταινίες στο δάπεδο για να σημαδέψουμε τις θέσεις όλων).
11. Ξεκινήστε με το γενικό σενάριο του έργου σας, ολοκληρώστε το και μετά κομματιάστε το σενάριό σας σε σκηνές.
12. Επιλέξτε με προσοχή τη μουσική επένδυση του έργου σας. Μπορεί να αναδείξει το μήνυμά σας ή να καταστρέψει το τελικό προϊόν. Αν καταφέρετε να συνεργαστείτε με τον/την μουσικό του σχολείου, το ιδανικό θα ήταν να φτιάξετε τη δική σας μουσική…
13. Μια σκηνή δε χρειάζεται να ολοκληρωθεί σε έναν χώρο. Ένας ηθοποιός για παράδειγμα περπατά δίπλα στην είσοδο της Περιφερειακής ενότητας Σερρών. Η κάμερα κάνει κοντινό όταν ο ηθοποιός φτάνει σε ένα «ουδέτερο» σημείο (π.χ. ένας μπεζ τοίχος). Εκεί η μαγνητοσκόπηση μπορεί να σταματήσει και να συνεχιστεί μακριά από την όψη της Περιφερειακής Ενότητας, σε έναν άλλο μπεζ τοίχο σε περιοχή που μας βολεύει και δεν θα έχουμε οχλήσεις.
14. Τα 9/10 του χρόνου σας θα τα αφιερώσετε στην προετοιμασία των σκηνών και μόλις το 1/10 στο γύρισμα. Όσο πιο πολύ χρόνο αφιερώσετε στην προετοιμασία, τόσο πιο εύκολο και γρήγορο και κυρίως καλό θα είναι το γύρισμα.
15. Η καλή προετοιμασία σημαίνει:
-έχω επισκεφτεί τους χώρους των γυρισμάτων και έχω κάνει δοκιμαστικές λήψεις (για να ελέγξω φωτισμό και ήχο)
-αφού έχω κομματιάσει το σενάριό μου σε σκηνές και τις σκηνές σε πλάνα, αποφασίζω για κάθε πλάνο: πού θα γυριστεί, πότε, τι θα χρειαστεί να έχω μαζί μου, τι ρούχα θα φορούν οι ηθοποιοί, ποιοι θα είναι οι ηθοποιοί, πόση χρονική διάρκεια θα έχει το πλάνο (περίπου), τι ακριβώς θα γίνει (αυτό σημαίνει ότι έχουν γίνει οι πρόβες)
16. Συζητήστε για το ύφος της ταινίας σας. Θα υπάρχει χρώμα; Θα είναι φωτεινή ή σκοτεινή; Το μήνυμά της θα είναι εμφανές; Θα κυριαρχεί το κείμενο, ο λόγος; Θα είναι αισιόδοξη ή «μαύρη»; Θα είναι αργή ή γρήγορη;
17. Επειδή είναι αδύνατον να κατασκευάσετε … ράγες όπου σε ειδικό βαγονέτο θα κινείται η κάμερά σας (πολύ εντυπωσιακή μια τέτοια λήψη) ή γερανό με τη βοήθεια του οποίου η κάμερα θα «πετάει»… βρείτε πρακτικούς τρόπους. Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε μια καρέκλα γραφείου του σχολείου που έχει ρόδες και να βάλετε πάνω σ’ αυτήν τον τρίποδα (που έχετε πριν κοντύνει) με την κάμερά σας ή για παράδειγμα να χρησιμοποιήσετε σκοινί ή άλλα μέσα για να κάνετε λήψεις από ψηλά…
18. Για να δείχνει ένας ηθοποιός ιδρωμένος, απλώστε μπόλικη βαζελίνη στο μέτωπό του και στη συνέχεια ψεκάστε με ένα ψεκαστηράκι (δοκιμάστε πρώτα στο χέρι σας και μην ξεχάσετε να μην αφήσετε με τις ώρες τον ηθοποιό σας βουτηγμένο στη βαζελίνη).
19. Κρατήστε τα λάθη και τις σκηνές που τελικά δε θα χρειαστείτε. Τα παιδιά τρελαίνονται για το making off και συχνά στο τέλος των ταινιών προβάλλονται οι λάθος σκηνές που είναι συνήθως αστείες αλλά ταυτόχρονα δείχνουν και το μέγεθος της προσπάθειάς σας.
20. Τραβήξτε φωτογραφίες από τα γυρίσματά σας. Μπορεί να σας χρειαστούν αργότερα.
21. Υπολογίστε τη συνολική διάρκεια της ταινίας (στις πρόβες, κάνοντας ανάγνωση των κειμένων) κλπ
22. Για να μη χάνετε χρόνο στις μετακινήσεις, επιλέξτε χώρους για τα γυρίσματά σας που βρίσκονται κοντά στο σχολείο.
23. Καλό είναι την ευθύνη της ομάδας να την έχει κάποιος εκπαιδευτικός καθώς θα απαιτηθούν ενέργειες (πιθανές άδειες, συνεννοήσεις με γονείς, με γείτονες, με εκπαιδευτικές αρχές κλπ) που θα μπορέσει να διεκπεραιώσει καλύτερα.
24. Να θυμάστε ότι στον εξοπλισμό σας καλό είναι να συμπεριλαμβάνεται: κάμερα με είσοδο για εξωτερικό μικρόφωνο και έξοδο για ακουστικά, εξωτερικό μικρόφωνο, ακουστικά, κάρτες μνήμης, φορτισμένη μπαταρία για την κάμερα, τροφοδοτικό ρεύματος, προέκταση ρεύματος τουλάχιστον 10 μέτρων, τρίποδα. Αυτό δε σημαίνει ότι δεν μπορεί να δημιουργηθεί μια ταινία χωρίς αυτόν τον εξοπλισμό, αλλά η ύπαρξή του διευκολύνει.
25. Πριν από το γύρισμα διαλέξτε τρεις «λέξεις-κλειδιά» που συνοψίζουν το φιλμ σας. Γράψτε τις κάπου και βεβαιωθείτε ότι σε κάθε σας λήψη αυτές οι λέξεις περιέχονται και φαίνονται (περιοδικό digital video).
26. Να είστε προετοιμασμένοι πως τουλάχιστον 30% των στοιχείων που προγραμματίσατε (και αφορούν τον χώρο, χρόνο, διαλόγους κλπ) θα χρειαστεί να τροποποιηθούν εξαιτίας απρόοπτων εμποδίων ή νέων ιδεών (περιοδικό digital video).
27. Για να μην έχουμε απρόοπτα στο μοντάζ χρειαζόμαστε τουλάχιστον 5 δευτερόλεπτα μη χρήσιμης διάρκειας πριν ξεκινήσει η χρήσιμη λήψη (δηλαδή 5΄΄ αφού ξεκινήσει η κάμερα να μαγνητοσκοπεί ξεκινάει η πραγματική δράση). Το ίδιο συμβαίνει και με το τέλος. Δεν πατάμε STOP στην κάμερα μόλις ολοκληρωθεί η πραγματική δράση, αλλά μαγνητοσκοπούμε τουλάχιστον 5 δευτερόλεπτα επιπλέον.
28. Χρήσιμο επίσης θα ήταν σε κάθε χώρο που μαγνητοσκοπούμε μια σκηνή ή ένα πλάνο, να μαγνητοσκοπούμε και μικρής διάρκειας «σφήνες», πλάνα δηλαδή που πιθανόν να χρειαστούμε στο μοντάζ (π.χ. βουβό κοντινό ενός «ηθοποιού» που ακούει την ώρα που κάποιος άλλος «ηθοποιός» μιλάει).
29. Πολλές φορές μια εκπληκτική σκηνή (όπου οι μαθητές ηθοποιοί απέδωσαν πολύ ικανοποιητικά τους ρόλους τους) καταστρέφεται από φωνές ενθουσιασμού όσων βρίσκονται πίσω από την κάμερα. Προσοχή στις ηχητικές παρεμβολές. Συχνά επίσης μια σκηνή καταστρέφεται γιατί ο «ηθοποιός» μόλις σταματήσει η λήψη, κοιτάει την κάμερα ή το συνεργείο στερώντας έτσι από τη σκηνή την «ανάσα» των λίγων δευτερολέπτων που είπαμε παραπάνω.
30. Οι κανόνες στον κινηματογράφο είναι χρήσιμοι, αλλά υπάρχουν για να … παραβιάζονται. Πολλές μαθητικές ομάδες δημιούργησαν εκπληκτικές ταινίες στις οποίες δεν τήρησαν τα περισσότερα από τα παραπάνω, είχαν όμως πολύ κέφι και μεράκι. ΑΥΤΟ ΔΕ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΟΤΙ ΟΙ ΥΠΟΔΕΙΞΕΙΣ ΠΟΥ ΠΡΟΗΓΗΘΗΚΑΝ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΧΡΗΣΙΜΕΣ. ΕΙΝΑΙ ΣΙΓΟΥΡΟ ΟΤΙ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΕΣ ΤΑΙΝΙΕΣ ΘΑ ΗΤΑΝ ΚΑΛΥΤΕΡΕΣ ΑΝ ΛΑΜΒΑΝΟΝΤΑΝ ΥΠΟΨΗ ΠΟΛΛΑ ΑΠΟ ΑΥΤΑ….